Przyjąć czy odrzucić spadek?

Data

przyjąć czy odrzucić spadek

Podstawowe informacje o spadku

Dziedziczenie niesie ze sobą nie tylko materialne dobra, lecz także prawa i obowiązki, a bardzo często też konieczność podjęcia trudnych decyzji. Przyjąć czy odrzucić spadek?  To pytanie, które w wielu przypadkach może rzutować na przyszłość spadkobierców. Każdy wybór wiąże się bowiem z konsekwencjami, które mogą wpłynąć na ich życie, finanse oraz stosunki rodzinne. Z tego wpisu dowiesz się:

  • Jak odziedziczyć spadek?
  • Jak przyjąć spadek?
  • W jaki sposób można odrzucić spadek?
  • Co powinno zawierać oświadczenie o przyjęciu/odrzuceniu spadku?
  • Co wprowadzono w tym zakresie nowelizacją Kodeksu cywilnego 2023?
  • O czym warto pamiętać, podejmując decyzję o przyjęciu lub odrzuceniu spadku?

Zapraszamy do lektury!

Sprawdź również: Adwokat rozwód Warszawa

Jak odziedziczyć spadek?

Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy. W tym samym momencie spadkobierca nabywa spadek z mocy prawa, a więc wstępuje w prawa i obowiązki spadkodawcy. Nie dochodzi więc do sytuacji, w której spadek nie należałby do nikogo. Gdy umiera spadkodawca, aktywa i pasywa „automatycznie” przechodzą na spadkobierców.

Jednakże takie nabycie spadku nie jest definitywne. Każdy spadkobierca może zdecydować, czy chce odziedziczony spadek przyjąć czy odrzucić. Ma jednak w tym zakresie aż trzy możliwości:

1. Przyjąć spadek wprost

Oznacza to, że spadkobierca przyjmuje spadek w zasadzie bez żadnych ograniczeń. W takim wypadku będzie on odpowiadał za wszystkie długi spadkodawcy całym swoim majątkiem. Oznacza to, że jeśli długi są większe niż wartość całego spadku, dziedzic musi je spłacić. Trzeba zaznaczyć, że przyjęcie spadku wprost jest bardzo ryzykowne, ponieważ często spadkobierca nie ma dostatecznej wiedzy o sytuacji majątkowej spadkodawcy i nie wie, czy posiadał długi.

2. Przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza

Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza chroni spadkobiercę, ponieważ odpowiada on za długi tylko do wysokości aktywów spadku, który odziedziczy. Mówiąc prościej – jeśli okaże się, że spadkodawca zaciągnął jakieś długi za życia, spadkobierca będzie je musiał spłacić, ale tylko w takim zakresie, na ile pozwolą mu aktywa spadku. Minimalizuje to ryzyko związane z przyjęciem spadku, dlatego że spadkobierca nic nie straci. Może jedynie zyskać, gdyby okazało się, że w skład spadku wchodziły tylko aktywa.

3. Odrzucić spadek

W przypadku odrzucenia spadku – jeśli chodzi o skutki takiej decyzji – należy rozróżnić dziedziczenie z ustawy i testamentu.

Gdy spadkobierca ustawowy odrzuca spadek, jest traktowany tak, jakby nie dożył otwarcia spadku (czyli chwili śmierci spadkodawcy), a jego udział przechodzi na jego zstępnych (jeśli takowych posiada) – np. z rodzica na dziecko. W takiej sytuacji należy pamiętać, że dziecko też może odrzucić spadek (a w zasadzie rodzic w jego imieniu), o czym kilka słów poniżej. Jeśli spadkobierca nie posiada zstępnych, to udział przechodzi na innych spadkobierców ustawowych, którzy nie odrzucili spadku –zgodnie z porządkiem dziedziczenia z ustawy (to jednak temat na osobny wpis).

W przypadku gdy zmarły pozostawił testament, a spadkobierca testamentowy odrzuci spadek, jego dalsze losy zależą od treści testamentu. Dlaczego?

Po pierwsze, może się zdarzyć, że będzie testator zastosuje podstawienie. Czym ono jest najprościej wytłumaczyć na przykładzie. Załóżmy, że Jan sporządził testament, w którym napisał:

Powołuję do całości spadku mojego najlepszego przyjaciela Adama Kowalskiego. Gdyby jednak Adam odrzucił spadek lub nie mógł dziedziczyć, powołuję do całości spadku moją córkę Halinę Nowak.

Podstawienie polega więc na tym, że spadkodawca wskazuje w testamencie tego, kto ma dziedziczyć, na wypadek, gdyby powołana przez niego w pierwszej kolejności osoba z jakiś powodów nie doszła do dziedziczenia.

Po drugie, może być też tak, że spadkodawca powoła w testamencie kilka osób. Jeśli nie zastosuje ww. podstawienia, a któraś ze wskazanych przez niego osób nie będzie chciała lub mogła dziedziczyć, jej udział przypadnie (proporcjonalnie) innym spadkobiercom testamentowym. To zjawisko określamy mianem przyrostu. Przyrost można wyłączyć w testamencie, jednak w praktyce zdarza się to bardzo rzadko. Dodajmy, że gdyby w testamencie do spadku była powołana tylko jedna osoba, wówczas dochodzi do dziedziczenia wg porządku ustawowego.

Jak przyjąć/odrzucić spadek?

Spadkobierca, w ciągu 6 miesięcy od momentu, w którym dowiedział się o tytule swojego powołania do spadku, może złożyć oświadczenie, w którym spadek przyjmuje bądź odrzuca. Co ważne, chwila dowiedzenia się o tytule powołania może być inna dla poszczególnych spadkobierców. Na przykład dla spadkobiercy testamentowego termin ten może być liczony od dnia ogłoszenia testamentu. Z kolei dla spadkobiercy ustawowego, który wiedział od początku o śmierci spadkodawcy i miał świadomość, że zmarły nie zostawił testamentu, termin ten będzie biegł już od dnia śmierci spadkodawcy.

Jak złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku?

Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku składa się osobiście przed sądem rejonowym, który jest właściwy dla miejsca zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie lub przed notariuszem (dowolnym). Można to zrobić ustnie do protokołu sądowego lub pisemnie z urzędowo poświadczonym podpisem.

Istnieje też możliwość złożenia takiego oświadczenia za pośrednictwem pełnomocnika. Wówczas jednak pełnomocnictwo także musi być urzędowo poświadczone.

Następnie notariusz lub sąd rejonowy przesyła oświadczenie do sądu spadku. Oświadczenie można jednak złożyć również przed samym sądem spadku, w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku.

Kto może przyjąć lub odrzucić spadek?

Oświadczenie może złożyć tylko osoba, która posiada pełną zdolność do czynności prawnych.

Zdolności takiej nie mają osoby poniżej 18 roku życia oraz ubezwłasnowolnione (całkowicie lub częściowo). W imieniu tych osób oświadczenie składają ich przedstawiciele ustawowi. Należy jednak pamiętać, że przyjęcie lub odrzucenie spadku to czynność przekraczająca zwykły zarząd. Na dokonanie takiej czynności potrzebna jest zgoda sądu opiekuńczego. W przypadku jej braku oświadczenie przedstawiciela będzie nieważne.

Co powinno zawierać oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku?

  • datę i miejsce sporządzenia oświadczenia
  • dane spadkobiercy
  • imię i nazwisko spadkodawcy, datę i miejsce jego śmierci oraz miejsce jego ostatniego zamieszkania, a także inne informacje dot. sytuacji zmarłego – jeśli są znane składającemu oświadczenie
  • tytuł powołania do spadku
  • treść oświadczenia, czyli przyjęcie bądź odrzucenie spadku
  • podpis

Wzór oświadczenia mogą Państwo pobrać ze strony rządowej – TUTAJ.

Odrzucić czy przyjąć spadek – o czym jeszcze warto pamiętać?

  • Nie można częściowo przyjąć, a częściowo odrzucić spadku.
  • Niezłożenie ww. oświadczenia w terminie jest jednoznaczne z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
  • Oświadczenie składa się zarówno w przypadku dziedziczenia testamentowego lub dziedziczenia ustawowego.
  • Oświadczenie nie może być złożone pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu – powoduje to jego nieważność.
  • Jeżeli oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby, możliwe jest uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia przed sądem.

Nowelizacja prawa spadkowego 2023 – przyjęcie lub odrzucenie spadku w imieniu małoletniego/ubezwłasnowolnionego

W 2023 roku zaszło wiele zmian w prawie spadkowym. Jedną z nich jest wprowadzenie reguły, zgodnie z którą 6-miesięczny termin do złożenia oświadczenia ulega zawieszeniu, gdy konieczna jest ww. uprzednia zgoda sądu.

Kolejna zmiana dotyczy tego, który sąd będzie udzielał takiej zgody. Do tej pory właściwy był sąd opiekuńczy. Bardzo często przedłużało to postępowanie spadkowe, dlatego ustawodawca zdecydował, że teraz ową zgodę będzie można uzyskać w sądzie spadku.

Co więcej, rodzice będą mogli też odrzucić spadek w imieniu swoich małoletnich dzieci bez omawianej zgody. Warunek będzie jeden: wcześniej sami będą musieli odrzucić „niebezpieczny” spadek.

Więcej o wspomnianej nowelizacji pisaliśmy tutaj: Nowe prawo spadkowe 2023

Podsumowanie

Podjęcie decyzji dot. spadku bywa stresujące. Każdy spadkobierca może mieć dylemat, czy go przyjąć czy też odrzucić. W takim wypadku warto skorzystać z pomocy doświadczonego adwokata, który przeanalizuje sytuację spadkobiercy i doradzi w tym zakresie. Nasza kancelaria pozostaje do Państwa dyspozycji – zapraszamy do kontaktu mailowego (biuro@kancelaria-homines.pl) lub telefonicznego (+48 696 377 482).

 

Mecenas Adam Lutkowski

Mecenas Adam Lutkowski

Mecenas Adam Lutkowski jest Prezesem Zarządu w Kancelarii Prawnej Homines. Prawo ukończył na wydziale Europejskiej Wyższej Szkoły Prawa i Administracji. Specjalizuje się w szeroko rozumianym prawie cywilnym, ze szczególny uwzględnieniem zagadnień związanych z rozwodami, spadkami oraz upadłością konsumencką. Jako zwolennik stałego rozwoju podjął również studia na warszawskiej uczelni - „Wszechnicy Polskiej” Akademii Nauk Stosowanych, gdzie ukończył filologię hiszpańską. Uczestnik wielu konferencji naukowych z zakresu prawa, nieustannie poszerzający swoje kompetencje. Obecnie pracuje nad rozprawą doktorską kończącą się nadaniem naukowego stopnia doktora nauk prawnych.