Czy rozwód w czasie pandemii jest ważny prawomocnie? To pozornie zaskakujące pytanie ma jednak swoje uzasadnienie w uchwale Sądu Najwyższego z końca 2023 r. Sąd Najwyższy w sprawie oznaczonej sygn. III CZP 32/23 orzekł w dniu 14 grudni 2023 r., że w sprawach o rozwód, zarówno niezakończonych do 3 lipca 2021 r., jak i wszczętych w okresie od 3 lipca 2021 r. do 14 kwietnia 2023 r., sąd pierwszej instancji orzeka w składzie jednego sędziego, chyba że prezes sądu zarządził rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów. W razie rozpoznania takiej sprawy w składzie jednego sędziego i dwóch ławników zachodzi nieważność postępowania (art. 379 pkt 4 k.p.c.).
Pandemia a prawomocność rozwodu – jakie skutki uchwała Sądu Najwyższego może wywrzeć dla zakończonych już spraw rozwodowych? Czy, a jeżeli tak to, jakie są przyczyny nieważności rozwodu podczas pandemii?
Czy rozwody wydane w czasie pandemii mogą być nieważne?
Z treści przytoczonej wyżej uchwały wynika, że część rozwodów orzeczonych w okresie pandemii może być nieważna. Nim jednak wpadniemy w panikę, że nasz rozwód w trakcie pandemii nie jest ważny, warto wskazać, że wydaje się, iż przypadki ewentualnych podstaw do unieważnienia wyroków rozwodowych nie są nazbyt liczne.
Sąd Najwyższy w komentowanej uchwale pochylił się nad problemem obsady składu sędziowskiego w sprawie rozwodowej w okresie pandemii. Kwestie obsady sądu w danej sprawie są niezwykle istotne, gdyż wszelkie błędy w tej sprawie mogą prowadzić do wystąpienia tzw. nieważności postępowania cywilnego. Zgodnie z tym co orzekł Sąd Najwyższy dla spraw rozwodowych niezakończonych do 3 lipca 2021 r., jak i wszczętych w okresie od 3 lipca 2021 r. do 14 kwietnia 2023 r., wyrok w pierwszej instancji powinien być wydany przez sąd w składzie jednego sędziego.
W konsekwencji więc wyroki wydane w innym składzie są nieważne i mogą być potencjalnie unieważniane, nawet jeżeli uzyskały już prawomocność. Rozwód w trakcie pandemii rządzi się bowiem swoimi prawami i w pewnym zakresie, o czym niżej, przepisy procedury cywilnej były w okresie pandemicznym zawieszane i niemożliwym było ich stosowanie.
Czy istnieje możliwość odwołania się od rozwodu wydanego w okresie pandemii?
Jakie są więc warunki nieważności rozwodu w czasie pandemii? Jak zostało już wyżej wyjaśnione, podstawowym warunkiem jest orzekanie sąd w niewłaściwym składzie tj. jeden sędzia zawodowy i dwóch ławników, zamiast jednego sędziego. Sam fakt, że w danej sprawie taka sytuacja wystąpiła, nie spowoduje jeszcze unieważnienia rozwodu. W tym zakresie konieczna jest inicjatywa strony postępowania rozwodowego.
Zainteresowana unieważnieniem wyroku strona powinna wnieść skargę o wznowienie postępowania. Na wniesienie takiej skargi ma jednak ściśle oznaczony czas – trzy miesiące licząc od dnia, w którym strona powzięła wiedzę o przyczynie nieważności postępowania. Co nie mniej istotne, skargi takiej nie można złożyć, gdy po uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego choć jedna ze stron zawarła nowy związek małżeński.
Jakie są różnice w procedurach rozwodowych przed i po pandemii COVID-19?
Czy pandemia COVID-19 miała wpływ na procedury prawne dotyczące rozwodów? Prawne aspekty rozwodów w czasie pandemii i różnice w stosowaniu przepisów prawa związane są ze zmianami wprowadzonymi przez tzw. ustawę covidową. Z powodów epidemiologicznych ustawa ta wprowadziła pewne zmiany m.in. w zakresie składów sędziowskich. W okresie jej obowiązywania, co potwierdził SN, skład sędziowski powinien w sprawach rozwodowych składać się z jednego sędziego zawodowego (w uzasadnionych przypadkach trzech sędziów zawodowych), a nie jednego sędziego zawodowego i dwóch ławników. Ustawa covidowa m.in. w tym zakresie zawieszała działanie przepisów kodeksu postępowania cywilnego.
